आंतरराष्ट्रीय महिला दिन, भारतातील मराठी, हिंदी अशा विविध भाषांमध्ये “जागतिक महिला दिन” म्हणून ओळखला जातो. हा दिवस सर्व महिलांचा आदर आणि सन्मान करतो जो दरवर्षी ८ मार्च रोजी साजरा केला जातो. हे जागतिक स्तरावर सन्मानार्थी हा दिवस पाळणे अथवा साजरा करणे म्हणजे जगभरातील महिलांच्या सामाजिक, आर्थिक, सांस्कृतिक आणि राजकीय कामगिरीचा सन्मान दर्शवितो, तसेच लैंगिक समानता आणि महिलांच्या हक्कांचे समर्थन देखील करतो. हे भिन्नलिंगी, स्त्री पुरुष समानतेच्या लढ्यात झालेल्या प्रगतीची आणि आव्हानांची आठवण/स्मरण करून देणारे आहे.
आंतरराष्ट्रीय महिला दिनाचा इतिहास २० व्या शतकाच्या सुरुवातीचा आहे, ज्याची मुळं कामगार आणि महिला हक्क चळवळींमध्ये आहेत. हा दिवस पहिल्यांदा १९११ मध्ये साजरा करण्यात आला, ज्यामध्ये महिलांच्या मताधिकार, चांगल्या कामाची परिस्थिती आणि सार्वजनिक पद धारण करण्याचा अधिकार यासाठी मोर्चे आणि निदर्शनं करण्यात आली. जेव्हा महिला दिन सुरू झाला, त्यासुमारास अनेक देशांत महिलांना मतदानाचा देखील अधिकार नव्हता. युकेमध्ये इसवी सन १९१८ साली तर अमेरिकेत १९२० साली त्यासंदर्भातला कायदा पास झाला. गेल्या काही वर्षांमध्ये, आंतरराष्ट्रीय महिला दिन जगभरातील समुदायांमध्ये घडणाऱ्या घटना आणि क्रियाकलापांसह, उत्सव, प्रतिबिंब आणि सक्रियतेच्या दिवसात विकसित झाला आहे. जागतिक महिला दिन हा रशियासहित इतरही अनेक देशांमध्ये राष्ट्रीय सुटीचा दिवस म्हणून साजरा केला जातो.
आंतरराष्ट्रीय महिला दिनाच्या मुख्य विषयांपैकी एक म्हणजे लैंगिक समानता. अलीकडच्या दशकांमध्ये लक्षणीय प्रगती असूनही, शिक्षण, रोजगार, आरोग्यसेवा आणि राजकीय प्रतिनिधित्व यासह जीवनाच्या विविध पैलूंमध्ये लैंगिक असमानता अजूनही कायम आहे. महिलांना त्यांच्या लिंगाच्या आधारावर अडथळे आणि भेदभावाचा सामना करावा लागतो, त्यांच्या संधी आणि क्षमता मर्यादित होतात. आंतरराष्ट्रीय महिला दिन या समस्यांबद्दल जागरुकता निर्माण करण्यासाठी आणि त्यांचे निराकरण करण्यासाठी कृती करण्याचे आवाहन करण्यासाठी जणू एक व्यासपीठ म्हणून काम करते.
शाश्वत विकास साधण्यासाठी आणि अधिक समावेशक आणि न्याय्य समाजाच्या निर्मितीसाठी महिला आणि मुलींचे सक्षमीकरण आवश्यक आहे. जेव्हा स्त्रिया सक्षम होतात, तेव्हा त्या त्यांचे कुटुंब, समुदाय आणि अर्थव्यवस्थेत अधिक प्रभावीपणे योगदान देऊ शकतात. महिलांचे शिक्षण, आरोग्यसेवा आणि आर्थिक संधींमध्ये गुंतवणूक केल्याने केवळ महिलांनाच फायदा होत नाही तर संपूर्ण समाजासाठी व्यापक सामाजिक आणि आर्थिक लाभ देखील होतात.
आंतरराष्ट्रीय महिला दिन देखील विज्ञान, तंत्रज्ञान, राजकारण, कला, क्रीडा आणि व्यवसाय यासह विविध क्षेत्रातील महिलांच्या कामगिरी आणि योगदानाचा उत्सव साजरा करतो. ग्राउंडब्रेकिंग शास्त्रज्ञ आणि शोधकांपासून दूरदर्शी नेते आणि कार्यकर्त्यांपर्यंत, स्त्रियांनी संपूर्ण इतिहासात मानवी प्रगती आणि नवकल्पनामध्ये महत्त्वपूर्ण योगदान दिले आहे. या यशांना ओळखणे आणि साजरे केल्याने स्त्री कर्तुत्वाला प्रोत्साहन देण्यात मदत होते आणि महिला आणि मुलींच्या भावी पिढ्यांना त्यांची स्वप्ने आणि आकांक्षा पूर्ण करण्यासाठी प्रेरणा मिळते.
अलिकडच्या वर्षांत, लिंग-आधारित हिंसा, पुनरुत्पादक अधिकार आणि समान वेतन यासारख्या गंभीर समस्यांचे निराकरण करण्याच्या उद्देशाने सक्रियता आणि वकिली मोहिमांसाठी आंतरराष्ट्रीय महिला दिन हा केंद्रबिंदू बनला आहे. हे व्यक्ती आणि संस्थांना त्यांचा आवाज वाढवण्यासाठी आणि अर्थपूर्ण बदलासाठी समर्थन देण्यासाठी एकत्र येण्याची संधी प्रदान करते. मोर्चे आणि रॅलींपासून ते सोशल मीडिया मोहिमेपर्यंत आणि निधी उभारणीच्या मोहिमेपर्यंत, जगभरातील लोक आंतरराष्ट्रीय महिला दिनाचा वापर महिला आणि मुलींना प्रभावित करणाऱ्या समस्यांवर जागरुकता निर्माण करण्यासाठी आणि कृती घडवून आणण्यासाठी एक व्यासपीठ म्हणून करतात.
आपण आंतरराष्ट्रीय महिला दिन साजरा करत असताना, आपण लिंग समानता आणि महिला सक्षमीकरणाच्या उद्दिष्टाकडे पुन्हा झोकून देऊ या. सर्वांसाठी अधिक न्याय्य आणि समान जग निर्माण करण्यासाठी जे कार्य करणे आवश्यक आहे ते स्वीकारून आपण भूतकाळातील आणि वर्तमानातील महिलांच्या कामगिरीची ओळख करू या. भारतात विशेषतः कार्यालयांमधूनही ८ मार्च साजरा व्हायला लागला आहे. आजच्या काळात स्त्री सन्मानार्थ हा जागतिक महिला दिन सर्वत्र साजरा करताना दिसून येतो. एकत्रितपणे, आपण असे भविष्य घडवू शकतो जिथे प्रत्येक स्त्री आणि मुलीला तिची क्षमता पूर्ण करण्याची आणि भेदभाव आणि हिंसामुक्त जीवन जगण्याची संधी असेल.
